Η Κυπριακή διάλεκτος, που συγκαταλέγεται στις ανατολικές ελληνικές διαλέκτους - με βάση τη διατήρηση ή μη του τελικού -ν, μαζί με το ιδίωμα της Χίου, της Ικαρίας, της Μικράς Ασίας (καππαδοκικά και ποντιακά). Είναι, ουσιαστικά, η αρχαιότερη ελληνική διάλεκτος που έχει επιζήσει, μαζί με τα Τσακωνικά, στο σύγχρονο κόσμο που επικρατεί η Νέα Ελληνική γλώσσα. Όσον αφορά τη διατήρηση ή όχι όλων των φωνηέντων, η Κυπριακή θεωρείται Νότια διάλεκτος· επιπρόσθετα, κάτι που δεν συμβαίνει σε καμία άλλη βόρεια ή νότια διάλεκτο, έχει διατηρήσει τα διπλά σύμφωνα της αρχαίας ελληνικής. Έτσι, μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι η διάλεκτός μας είναι μια πολυδύναμη και πολυδιάστατη διάλεκτος που μπορεί να σταθεί δίπλα από τη νέα Ελληνική, όπως η διάλεκτος του Quebec δίπλα από τη Γαλλική.
Δεν πρέπει να ντρεπόμαστε για τη διάλεκτό μας, αλλά να προσπαθήσουμε να την εξευμενίσουμε, κρατώντας το ιδιωματικό της στίγμα και εμπλουτίζοντάς την με νέες λέξεις και εκφράσεις. Τα τελευταία 10 περίπου χρόνια γίνεται μια προσπάθεια εκ μέρους διάφορων ανεξάρτητων ατόμων και φορέων να προσδιορίσουν τι είναι διαλεκτικό, τι είναι χωριάτικο και τι (κατά τη γνώμη τους) πρέπει να εκλείψει από τη διάλεκτό μας, κοροϊδεύοντας τους Κύπριους που χρησιμοποιούν βαριά Κυπριακή διάλεκτο. Συνάμα, πάρα πολλά κυπριακά σήριαλ [Μανώλης και Κατίνα (ΡΙΚ 1), Οι Ιστορίες του Χωρκού (ΡΙΚ 1), Οι Χρηματιστές (ΡΙΚ 1), Οι Απέναντι (ΡΙΚ 2), Οι Άνεμοι του Πάθους (ΡΙΚ 2), Ανήσυχα χρόνια (MEGA), Τα ψάρκα (ΜΕGA), Γραφείο Ταξί (ΑΝΤ 1), Το καφενείο (ΑΝΤ 1), Το παρά πέντε (SIGMA), Οι Αδιάφθοροι (SIGMA), Κύριε Πρόεδρε (SIGMA) κτλ] χρησιμοποιούν την κυπριακή διάλεκτο ως γλώσσα επικοινωνίας. Έτσι, μαθαίνουμε νέες λέξεις (στην ουσία διαλεκτικές λέξεις που έχουν ξεπέσει κτλ) και μπορούμε να κρίνουμε αισθητικά τη διάλεκτό μας, αλλά και να ακούσουμε την κριτική των ομιλητών της κοινής Ελληνικής.
Άλλος ένας λόγος για την ιδιομορφία της κυπριακής διαλέκτου είναι οι πάμπολλες ξένες προσμίξεις: αρχίζουμε με τις Αραβικές επιδρομές (7ος - 9ος αιώνας), τη Φραγκοκρατία (1191-1458), την Ενετοκρατία (1458-1570), την Τουρκοκρατία (1570-1878) και την Αγγλοκρατία (1878-1959) και συνεχίζουμε με τις διάφορες εσωτερικές επιδράσεις από τις διάφορες εθνότητες που ζούσαν και ζουν στην Κύπρο (Αιγύπτιοι, Άραβες, Αρμένιοι, Λατίνοι & Μαρωνίτες, Τσιγγάνοι). Να αναφέρουμε επίσης, σε μικρότερο βαθμό, την επίδραση της Λατινικής (επίσημη γλώσσα του Βυζαντίου μέχρι τον 6ο αιώνα μ.Χ.). Η κυπριακή διάλεκτος είναι η μόνη ελληνική διάλεκτος που έχει δεχθεί επιδράσεις από τη Γαλλική, όπως επίσης είναι η μόνη ελληνική διάλεκτος που δεν έχει πάρει λέξεις από τα αλβανικά ή τις σλαβικές γλώσσες. Οι λέξεις της κυπριακής διαλέκτου μπορούν να διαχωριστούν σε:
α). Λέξεις της πανάρχαιας Κυπριακής διαλέκτου των Αχαιών.
β). Λέξεις της κλασσικής εποχής και του Ομήρου.
γ). Λέξεις της κοινής ελληνιστικής (Ευαγγέλια, Καινή Διαθήκη, Εκκλησία).
δ). Βυζαντινές και λατινικές.
ε). Γαλλικές (φράγκικες, αρχαιογαλλικές και προβηγκιακές) και ιταλικές (ενετικές).
ζ). Αραβικές (από επιδρομές και εποικισμούς).
η). Τουρκικές.
θ). Αγγλικές.
Όπως καταλαβαίνετε, ο κάθε λαός μας έχει αφήσει κάποιες λέξεις, τις οποίες εμείς αφομοιώσαμε στη διάλεκτό μας. Έτσι, μελετώντας τα διάφορα κυπριακά λεξικά, θα βρούμε πάρα πολλές αφομοιωμένες ξένες λέξεις, παράλληλα με τις αρχαίες ελληνικές λέξεις. Σήμερα, οι κάτοικοι της Κύπρου, είτε είναι Ελληνοκύπριοι, Αρμένιοι, Λατίνοι ή Μαρωνίτες, είτε είναι Τουρκοκύπριοι μιλούν την κυπριακή διάλεκτο με τις τοπικές της ιδιομορφίες. Αξιόλογα είναι τα Κυπριακά Λεξικά και Γραμματικές που κυκλοφορούν· απ’ αυτά ξεχωρίζουν το «Ετυμολογικό Λεξικό της Ομιλούμενης Κυπριακής Διαλέκτου» και η «Γραμματική της Ομιλούμενης Κυπριακής Διαλέκτου» του Κυριάκου Χατζηιωάννου (Εκδόσεις Ταμασός), όπως και το «Λεξικό ετυμολογικό και ερμηνευτικό της Κυπριακής διαλέκτου» του Κωνσταντίνου Γιαγκουλλή (Βιβλιοθήκη Κύπριων λαϊκών ποιητών αρ. 54).
www.typos.com.cy
Δεν πρέπει να ντρεπόμαστε για τη διάλεκτό μας, αλλά να προσπαθήσουμε να την εξευμενίσουμε, κρατώντας το ιδιωματικό της στίγμα και εμπλουτίζοντάς την με νέες λέξεις και εκφράσεις. Τα τελευταία 10 περίπου χρόνια γίνεται μια προσπάθεια εκ μέρους διάφορων ανεξάρτητων ατόμων και φορέων να προσδιορίσουν τι είναι διαλεκτικό, τι είναι χωριάτικο και τι (κατά τη γνώμη τους) πρέπει να εκλείψει από τη διάλεκτό μας, κοροϊδεύοντας τους Κύπριους που χρησιμοποιούν βαριά Κυπριακή διάλεκτο. Συνάμα, πάρα πολλά κυπριακά σήριαλ [Μανώλης και Κατίνα (ΡΙΚ 1), Οι Ιστορίες του Χωρκού (ΡΙΚ 1), Οι Χρηματιστές (ΡΙΚ 1), Οι Απέναντι (ΡΙΚ 2), Οι Άνεμοι του Πάθους (ΡΙΚ 2), Ανήσυχα χρόνια (MEGA), Τα ψάρκα (ΜΕGA), Γραφείο Ταξί (ΑΝΤ 1), Το καφενείο (ΑΝΤ 1), Το παρά πέντε (SIGMA), Οι Αδιάφθοροι (SIGMA), Κύριε Πρόεδρε (SIGMA) κτλ] χρησιμοποιούν την κυπριακή διάλεκτο ως γλώσσα επικοινωνίας. Έτσι, μαθαίνουμε νέες λέξεις (στην ουσία διαλεκτικές λέξεις που έχουν ξεπέσει κτλ) και μπορούμε να κρίνουμε αισθητικά τη διάλεκτό μας, αλλά και να ακούσουμε την κριτική των ομιλητών της κοινής Ελληνικής.
Άλλος ένας λόγος για την ιδιομορφία της κυπριακής διαλέκτου είναι οι πάμπολλες ξένες προσμίξεις: αρχίζουμε με τις Αραβικές επιδρομές (7ος - 9ος αιώνας), τη Φραγκοκρατία (1191-1458), την Ενετοκρατία (1458-1570), την Τουρκοκρατία (1570-1878) και την Αγγλοκρατία (1878-1959) και συνεχίζουμε με τις διάφορες εσωτερικές επιδράσεις από τις διάφορες εθνότητες που ζούσαν και ζουν στην Κύπρο (Αιγύπτιοι, Άραβες, Αρμένιοι, Λατίνοι & Μαρωνίτες, Τσιγγάνοι). Να αναφέρουμε επίσης, σε μικρότερο βαθμό, την επίδραση της Λατινικής (επίσημη γλώσσα του Βυζαντίου μέχρι τον 6ο αιώνα μ.Χ.). Η κυπριακή διάλεκτος είναι η μόνη ελληνική διάλεκτος που έχει δεχθεί επιδράσεις από τη Γαλλική, όπως επίσης είναι η μόνη ελληνική διάλεκτος που δεν έχει πάρει λέξεις από τα αλβανικά ή τις σλαβικές γλώσσες. Οι λέξεις της κυπριακής διαλέκτου μπορούν να διαχωριστούν σε:
α). Λέξεις της πανάρχαιας Κυπριακής διαλέκτου των Αχαιών.
β). Λέξεις της κλασσικής εποχής και του Ομήρου.
γ). Λέξεις της κοινής ελληνιστικής (Ευαγγέλια, Καινή Διαθήκη, Εκκλησία).
δ). Βυζαντινές και λατινικές.
ε). Γαλλικές (φράγκικες, αρχαιογαλλικές και προβηγκιακές) και ιταλικές (ενετικές).
ζ). Αραβικές (από επιδρομές και εποικισμούς).
η). Τουρκικές.
θ). Αγγλικές.
Όπως καταλαβαίνετε, ο κάθε λαός μας έχει αφήσει κάποιες λέξεις, τις οποίες εμείς αφομοιώσαμε στη διάλεκτό μας. Έτσι, μελετώντας τα διάφορα κυπριακά λεξικά, θα βρούμε πάρα πολλές αφομοιωμένες ξένες λέξεις, παράλληλα με τις αρχαίες ελληνικές λέξεις. Σήμερα, οι κάτοικοι της Κύπρου, είτε είναι Ελληνοκύπριοι, Αρμένιοι, Λατίνοι ή Μαρωνίτες, είτε είναι Τουρκοκύπριοι μιλούν την κυπριακή διάλεκτο με τις τοπικές της ιδιομορφίες. Αξιόλογα είναι τα Κυπριακά Λεξικά και Γραμματικές που κυκλοφορούν· απ’ αυτά ξεχωρίζουν το «Ετυμολογικό Λεξικό της Ομιλούμενης Κυπριακής Διαλέκτου» και η «Γραμματική της Ομιλούμενης Κυπριακής Διαλέκτου» του Κυριάκου Χατζηιωάννου (Εκδόσεις Ταμασός), όπως και το «Λεξικό ετυμολογικό και ερμηνευτικό της Κυπριακής διαλέκτου» του Κωνσταντίνου Γιαγκουλλή (Βιβλιοθήκη Κύπριων λαϊκών ποιητών αρ. 54).
www.typos.com.cy