Αν και υπάρχουν συνολικά 18 ιδιώματα της Κυπριακής διαλέκτου, τα επικρατέστερα σήμερα είναι αυτά της Πάφου, της Μόρφου, της Λεμεσού, των Κοκκινοχωριών, το Ορεινό και της Λευκωσίας, με μικρές διαφορές μεταξύ τους, αν εξαιρέσουμε το ιδίωμα της Μόρφου (υπερβολικό κράτημα της φωνής), της Πάφου (βαρετή, ελλειπτική προφορά) και των Βουνών (πολύ γρήγορη ομιλία). Σήμερα, ο περισσότερος κόσμος έχει αλλοιώσει την εγγενή προφορά του, ακριβώς λόγω της επίδρασης της κοινής νεοελληνικής από τα διάφορα μέσα εκπαίδευσης και επικοινωνίας· θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Κυπριακή είναι η μόνη ζωντανή ελληνική διάλεκτος, αν εξαιρέσουμε τη νοτιοϊταλική (που φθίνει, αν και έχουν ληφθεί νομικά μέτρα για τη διατήρησή της), την ποντιακή (που έχει γίνει κράμα ελληνικών, ρωσσικών και τουρκικών) και τη βορειοελλαδική - μακεδονοβλαχική [που η διαφορά της από την κοινή νεοελληνική συνίσταται στην προφορά του λ και την αποβολή μερικών φωνηέντων: το πλι πέτσε (το πουλί πέτασε)].
Συνέπεια του γεγονότος αυτού είναι οι Κύπριοι να στερούνται γλωσσικού αισθήματος και πολλές φορές να μην μπορούν να διακρίνουν τι είναι διαλεκτικό, τη τοπικό και τι κοινό· σταδιακά, λόγω της πρωτεύουσας θέσης της, το ιδίωμα της Λευκωσίας πάει να αντικαταστήσει τα επί μέρους ιδιώματα, καθώς έχει γίνει η ανεπίσημη γλώσσα διδασκαλίας, επικοινωνίας και ενημέρωσης. Ένα κοινό σημείο σε όλα τα κυπριακά ιδιώματα είναι η διατήρηση του τελικού -ν στο τέλος των λέξεων και η προφορά διπλών συμφώνων, και τα δύο κατάλοιπα της αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς. Ακριβώς λόγω του ότι η Κυπριακή διάλεκτος προέρχεται απ’ ευθείας από την αρχαία ελληνική (έτσι, είναι και η αρχαιότερη ελληνική διάλεκτος), με εξαίρεση μερικά θέματα προφοράς και λέξεων σε αρκετά σημεία είναι κοινή με τη νεοελληνική γλώσσα, σε αντίθεση με όλες τις άλλες διαλέκτους. Άλλο ένα κατάλοιπο της αρχαίας ελληνικής είναι η διατήρηση των αρχαίων ρηματικών καταλήξεων -μεθαν, -ομεν, -ουσιν και -ασιν.
Άλλο ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Κυπριακής διαλέκτου είναι η χρήση των ήχων dj (για απόδοση του διαλεκτικού κ), sh (για απόδοση του διαλεκτικού σ), zh (για απόδοση του διαλεκτικού ζ) και ksh (για απόδοση του διαλεκτικού ξ). Σ’ αυτό το σημείο να αναφέρουμε ότι το ελληνικό αλφάβητο υστερεί σε απόδοση των φθόγγων αυτών, έτσι οι Κύπριοι έχουμε προσθέσει σημαδάκια πάνω από τα κ, σ, ζ και ξ για να αποδώσουμε τους φθόγγους αυτούς. Το γεγονός αυτό έχει αμφισβητηθεί από τον Πρόεδρο της Επιτροπής για την Τυποποίηση των Τοπωνυμίων της Κύπρου, κο Μενέλαο Χριστοδούλου, ο οποίος δεν αποδέχεται τα διπλά σύμφωνα και έχει προτείνει δικές του «κοινές ελληνικές» αποδόσεις των τοπωνυμίων, όπως Λακκιά (αντί Λατσιά), Αγλαγγιά (αντί Αγλαντζιά) και Άσκεια (αντί Άσσια). Το γεγονός βέβαια αυτό έχει καταδικαστεί από τον κυπριακό λαό, αλλά το πρόβλημα παραμένει: Πώς θα αποδώσουμε την Κυπριακή διάλεκτο, χρησιμοποιώντας έστω και λατινικά γράμματα, στα σημεία που το ελληνικό αλφάβητο υστερεί;
Μερικοί επιμένουν στη χρήση των τελειών πάνω από τα επηρεαζόμενα γράμματα, άλλοι χρησιμοποιούν λατινικά γράμματα, άλλοι αποδίδουν το θέμα με τα κανονικά γράμματα, με αποτέλεσμα να επικρατεί ένα μικρό χάος, ενώ άλλοι δεν ασχολούνται με το θέμα, καθώς πιστεύουν ότι, όντας διαλεκτικό, δεν αφορά την κοινή Ελληνική γλώσσα. Το θέμα, όμως, είναι ότι ΔΕΝ είναι διαλεκτικό, καθώς οι ήχοι αυτοί υπάρχουν σε πάρα πολλές γλώσσες, δυσχεραίνοντας τους Έλληνες χρήστες στην εκμάθησή τους: π.χ. η λέξη show δεν μπορεί να αποδοθεί με ελληνικούς χαρακτήρες (εκτός αν βάλουμε κάποια σημαδάκια - τα οποία όμως να είναι κοινώς αποδεκτά), γιατί γράφοντας σόου θα νομίζουμε ότι μιλάμε για τη λέξη sow (με εντελώς διαφορετική σημασία). Ίσως, μετά από κάποια χρόνια, όταν οι γλωσσαμύντορες θα έχουν πεθάνει και οι νεωτεριστές (καλύτερα, ρεαλιστές) θα έχουν επικρατήσει το θέμα να αποτελεί ιστορία.
Στον κόσμο των υπολογιστών δεν υπάρχουν ελληνικές γραμματοσειρές για την απόδοση της κυπριακής διαλέκτου με έτοιμα τα επηρεαζόμενα σύμφωνα. Η μόνη λύση είναι η χρησιμοποίηση γραμματοσειράς που διαθέτει το συνδυαζόμενο ˇ (όπως τις Arial Unicode MS, Cardo, Code2000, Lucida Sans Unicode, Monospace, TITUS Cyberbit Basic κτλ) για να το τοποθετήσουμε πάνω από τα γράμματα που επηρεάζονται (ζ, κ, ξ, σ) και να αποδώσουμε τους νέους ήχους. Μέχρι τώρα αυτό πρέπει να γίνεται μέσω του Πίνακα Χαρακτήρων ή της Εισαγωγής Συμβόλου στον επεξεργαστή κειμένου Word, μιας και δεν υπάρχει ειδικός οδηγός πληκτρολογίου για την κυπριακή διάλεκτο. Υπάρχουν πληροφορίες ότι τέτοιος οδηγός πληκτρολογίου και ειδικά διασκευασμένες γραμματοσειρές θα κατασκευαστούν από την ελληνική εταιρεία MAGENTA, ως μέσο διατήρησης της ελληνικής γλώσσας, ακόμη και στη διαλεκτική της μορφή.
Αρχίζοντας εκεί που ξεκινήσαμε να αναφέρουμε ότι η διατήρηση της κυπριακής διαλέκτου, έστω και με αρκετά νεοελληνικά στοιχεία, είναι ηθική υποχρέωσή μας, σαν Κύπριοι. Η χρήση της θα πρέπει να γίνεται με σύνεση και σοφία, για να μπορούμε να διακρίνουμε το τι ανήκει στη διάλεκτο και τι στη νέα Ελληνική, αλλά και να μας επιτρέψει να μπορούμε να ανανεώνουμε το λεξιλόγιό μας όσο το δυνατό, διασταυρώνοντας τη γνώση και την ευφράδεια με τη διαλεκτική χρήση. Σε επόμενό μας άρθρο θα αναλύσουμε το διαλεκτικό πρόβλημα, όπως αυτό επηρεάζει τους ομιλητές της κυπριακής διαλέκτου, δυσκολεύοντάς τους να εκφραστούν τόσο εύκολα όσο οι χρήστες της κοινής νεοελληνικής.
www.typos.com.cy
Συνέπεια του γεγονότος αυτού είναι οι Κύπριοι να στερούνται γλωσσικού αισθήματος και πολλές φορές να μην μπορούν να διακρίνουν τι είναι διαλεκτικό, τη τοπικό και τι κοινό· σταδιακά, λόγω της πρωτεύουσας θέσης της, το ιδίωμα της Λευκωσίας πάει να αντικαταστήσει τα επί μέρους ιδιώματα, καθώς έχει γίνει η ανεπίσημη γλώσσα διδασκαλίας, επικοινωνίας και ενημέρωσης. Ένα κοινό σημείο σε όλα τα κυπριακά ιδιώματα είναι η διατήρηση του τελικού -ν στο τέλος των λέξεων και η προφορά διπλών συμφώνων, και τα δύο κατάλοιπα της αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς. Ακριβώς λόγω του ότι η Κυπριακή διάλεκτος προέρχεται απ’ ευθείας από την αρχαία ελληνική (έτσι, είναι και η αρχαιότερη ελληνική διάλεκτος), με εξαίρεση μερικά θέματα προφοράς και λέξεων σε αρκετά σημεία είναι κοινή με τη νεοελληνική γλώσσα, σε αντίθεση με όλες τις άλλες διαλέκτους. Άλλο ένα κατάλοιπο της αρχαίας ελληνικής είναι η διατήρηση των αρχαίων ρηματικών καταλήξεων -μεθαν, -ομεν, -ουσιν και -ασιν.
Άλλο ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Κυπριακής διαλέκτου είναι η χρήση των ήχων dj (για απόδοση του διαλεκτικού κ), sh (για απόδοση του διαλεκτικού σ), zh (για απόδοση του διαλεκτικού ζ) και ksh (για απόδοση του διαλεκτικού ξ). Σ’ αυτό το σημείο να αναφέρουμε ότι το ελληνικό αλφάβητο υστερεί σε απόδοση των φθόγγων αυτών, έτσι οι Κύπριοι έχουμε προσθέσει σημαδάκια πάνω από τα κ, σ, ζ και ξ για να αποδώσουμε τους φθόγγους αυτούς. Το γεγονός αυτό έχει αμφισβητηθεί από τον Πρόεδρο της Επιτροπής για την Τυποποίηση των Τοπωνυμίων της Κύπρου, κο Μενέλαο Χριστοδούλου, ο οποίος δεν αποδέχεται τα διπλά σύμφωνα και έχει προτείνει δικές του «κοινές ελληνικές» αποδόσεις των τοπωνυμίων, όπως Λακκιά (αντί Λατσιά), Αγλαγγιά (αντί Αγλαντζιά) και Άσκεια (αντί Άσσια). Το γεγονός βέβαια αυτό έχει καταδικαστεί από τον κυπριακό λαό, αλλά το πρόβλημα παραμένει: Πώς θα αποδώσουμε την Κυπριακή διάλεκτο, χρησιμοποιώντας έστω και λατινικά γράμματα, στα σημεία που το ελληνικό αλφάβητο υστερεί;
Μερικοί επιμένουν στη χρήση των τελειών πάνω από τα επηρεαζόμενα γράμματα, άλλοι χρησιμοποιούν λατινικά γράμματα, άλλοι αποδίδουν το θέμα με τα κανονικά γράμματα, με αποτέλεσμα να επικρατεί ένα μικρό χάος, ενώ άλλοι δεν ασχολούνται με το θέμα, καθώς πιστεύουν ότι, όντας διαλεκτικό, δεν αφορά την κοινή Ελληνική γλώσσα. Το θέμα, όμως, είναι ότι ΔΕΝ είναι διαλεκτικό, καθώς οι ήχοι αυτοί υπάρχουν σε πάρα πολλές γλώσσες, δυσχεραίνοντας τους Έλληνες χρήστες στην εκμάθησή τους: π.χ. η λέξη show δεν μπορεί να αποδοθεί με ελληνικούς χαρακτήρες (εκτός αν βάλουμε κάποια σημαδάκια - τα οποία όμως να είναι κοινώς αποδεκτά), γιατί γράφοντας σόου θα νομίζουμε ότι μιλάμε για τη λέξη sow (με εντελώς διαφορετική σημασία). Ίσως, μετά από κάποια χρόνια, όταν οι γλωσσαμύντορες θα έχουν πεθάνει και οι νεωτεριστές (καλύτερα, ρεαλιστές) θα έχουν επικρατήσει το θέμα να αποτελεί ιστορία.
Στον κόσμο των υπολογιστών δεν υπάρχουν ελληνικές γραμματοσειρές για την απόδοση της κυπριακής διαλέκτου με έτοιμα τα επηρεαζόμενα σύμφωνα. Η μόνη λύση είναι η χρησιμοποίηση γραμματοσειράς που διαθέτει το συνδυαζόμενο ˇ (όπως τις Arial Unicode MS, Cardo, Code2000, Lucida Sans Unicode, Monospace, TITUS Cyberbit Basic κτλ) για να το τοποθετήσουμε πάνω από τα γράμματα που επηρεάζονται (ζ, κ, ξ, σ) και να αποδώσουμε τους νέους ήχους. Μέχρι τώρα αυτό πρέπει να γίνεται μέσω του Πίνακα Χαρακτήρων ή της Εισαγωγής Συμβόλου στον επεξεργαστή κειμένου Word, μιας και δεν υπάρχει ειδικός οδηγός πληκτρολογίου για την κυπριακή διάλεκτο. Υπάρχουν πληροφορίες ότι τέτοιος οδηγός πληκτρολογίου και ειδικά διασκευασμένες γραμματοσειρές θα κατασκευαστούν από την ελληνική εταιρεία MAGENTA, ως μέσο διατήρησης της ελληνικής γλώσσας, ακόμη και στη διαλεκτική της μορφή.
Αρχίζοντας εκεί που ξεκινήσαμε να αναφέρουμε ότι η διατήρηση της κυπριακής διαλέκτου, έστω και με αρκετά νεοελληνικά στοιχεία, είναι ηθική υποχρέωσή μας, σαν Κύπριοι. Η χρήση της θα πρέπει να γίνεται με σύνεση και σοφία, για να μπορούμε να διακρίνουμε το τι ανήκει στη διάλεκτο και τι στη νέα Ελληνική, αλλά και να μας επιτρέψει να μπορούμε να ανανεώνουμε το λεξιλόγιό μας όσο το δυνατό, διασταυρώνοντας τη γνώση και την ευφράδεια με τη διαλεκτική χρήση. Σε επόμενό μας άρθρο θα αναλύσουμε το διαλεκτικό πρόβλημα, όπως αυτό επηρεάζει τους ομιλητές της κυπριακής διαλέκτου, δυσκολεύοντάς τους να εκφραστούν τόσο εύκολα όσο οι χρήστες της κοινής νεοελληνικής.
www.typos.com.cy